حقوق و مسئولیت خانواده (وظایف زن و شوهر در مقابل یکدیگر)

««  با آموزش حقوق می توان رفتار را در مسیر صحیح هدایت کرد. »»

خانواده نخستین واحد اجتماعی است که با ازدواج زن و مرد شکل می گیرد و با تولد فرزندان به کمال می رسد و در این صورت اعضاء خانواده حقوق و تکالیفی نسبت به یکدیگر دارند و در مجموع حقوق خانواده شکل می گیرد چنانچه افراد خانواده به حقوق یکدیگر احترام بگزارند زیباترین روابط انسانی شکل می گیرد که منجر به استحکام و رشد و پیشرفت خانواده می گردد. و افراد با رعایت حقوق یکدیگر در محیط خانواده و انتقال ان به درون جامعه باعث استحکام روابط انسانها با یکدیگر میشود و در نتیجه تعاملات ببیشتر در روابط افراد در جامعه به وجود خواهد آمد که باعث پویایی آن جامعه می گردد.

امروزه با زندگی در جوامع مدرنیته و در معرض هجمه های فرهنگی بسیاری از کشورها از جمله غرب و تغییر ساختار سنتی به جهان مدرن، پایه و اساس نهاد خانواده را به شدت دچار آسیب نموده است و مشکلات بسیاری در جامعه ی متمدن ایرانی به وجود آورده که از جمله آنها می توان به اختلافات خانوادگی، فرزندان بی سرپرست، بزهکاری نوجوانان و جوانان، فرار از خانه، خیانت و مهمترین و حاد ترین آنها «طلاق» اشاره نمود.

متاسفانه در ایران اسلامی ما هم گرایشهای فیمینیستی دیده می شود . تمنیاتی که بیش از ریشه بومی و ایرانی با تلقینات صهیونیستی وارد کشورمان شده است.و عده ای  فریب خورده را در پارادوکسهای لغزان انحراف به دور خود جمع می کنند، علت این مساله را باید با توجه به آثار مثبت و منفی مدرنیته بر جامعه به دست آورد، این فرایند می تواند فرصتهای متعددی را نیز از ابعاد مختلف اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی برای مردم از جمله زنان کشور به وجود آورد.

تهدید ها و بوق های آمریکایی – اسراییلی با عنوان فشار های بین المللی بر جمهوری اسلامی از یک طرف و نادانی و دلسوزی احمقانه ی عده ای دیگر از دگر سو فضایی نسبتا امن برای رویش عقاید فیمینیستی در ایران شده است .

باید بیاد داشت که میان ایران و کشورهای غربی در همه زمینه‌های ذهنی، تاریخی و فلسفی تفاوتهای اساسی وجود داشته است. علت این تفاوتها به وضعیت دولت، حقوق، سیاست و دین میان این جوامع باز میگردد که دین مبین اسلام بارزترین برنامه های تربیتی و خودسازی را در بین ادیان الهی دارد.

با توجه به موارد فوق و با گسترش ناسازگاریها در خانواده ها به حقوق متقابل زن و شوهر می پردازیم؛

پس از ازدواج، هر یک از زن و شوهر قانونا نسبت به یکدیگر دارای وظایفی می شوند و مکلفند حقوق یکدیگر را محترم شمرده و رعایت نمایند. البته باید پذیرفت که در امور مربوط به زن و شوهر قبل از قانون و قواعد الزام آور حقوقی، اخلاق و فطرت پاک انسانها معیار و ملاک یک زندگی همراه با آسایش است. لازم به یادآوری این نکته است که در هر رابطه دوسویه، حقوقی که یکی از طرفین در مقابل طرف دیگر دارد، تکالیف شخص مقابل محسوب می شود و برعکس.

همه در مقابل قانون برابر هستند و لازمه رعایت قانون آگاهی از آن است.

بنابر این در رابطه میان زن و مرد به عنوان زن و شوهر، حقوقی که مرد در مقابل همسر خویش دارد موید تکالیف زن و حقوقی که زن نسبه به همسر خود دارا است، همان تکالیف شوهر خواهد بود.

1-       زن و شوهر مکلف به داشتن روابط انسانی بوده و باید تمام تلاش خود را جهت تحکیم مبانی خانواده و پرورش فرزندان به کارگیرند.

2-      در عقد دائم نفقه زن که عبارت است از مسکن، لباس، غذا، اثاث، هزینه درمان و ... بر عهده شوهر است حتی اگر زن از نظر مالی غنی و یا دارای درآمد و شغل دولتی باشد. در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه برقراری نفقه بین زن و شوهر شرط شود و یا اصولا عقد بر مبنای وجود نفقه برای زن و استحقاق بر آن تنظیم و جاری شده باشد.

3-      زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند اقامت کند مگر آنکه اجازه اختیار تعیین منزل در عقدنامه به زن داده شده باشد یا اینکه بودن زن و شوهر در یک منزل برای زن خطر جانی یا مالی و یا شرافتی داشته باشد که در این صورت زن می تواند مسکن جداگانه ای برای خودش انتخاب کند و اگر به این علت زن مسکن جداگانه ای اختیار کرده باشد باز هم نفقه او بر عهده شوهر است.

4-      زن حق دارد در صورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه به دادگاه رجوع کند و دادگاه مکلف است میزان نفقه زن را بر مبنای وضعیت زن و متناسب با شان خانوادگی و اجتماعی او تعیین کند و شوهر را به پرداخت آن الزام کند. چنانچه شوهر از اجرای حکم دادگاه خودداری کند زن حق دارد برای طلاق به دادگاه دادخواست بدهد و دادگاه شوهر را به طلاق همسرش اجبار خواهد کرد.

5-      اگر شوهر از پرداخت نفقه همسرش ناتوان باشد زن حق دارد مانند مورد بالا به دادگاه مراجعه کند و از شوهر طلاق بگیرد.

6-      شوهر حق دارد زن خود را از انجام حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی است یا مخالف حیثیات او یا همسرش است منع کند. البته زن هم حق دارد برای این موضوع به دادگاه مراجعه کند و اگر ثابت شد که شغل زن مخالف با شان و حیثیت او یا همسرش نیست با حکم دادگاه می تواند به شغل خود باز گردد.

7-      زن حق دارد مستقلا در دارایی خود هر گونه تصرفی کند برای مثال زن می تواند سهم الارث پدری اش را به سایر ورثه یا دیگران ببخشد و شوهر حق مداخله در این امور را نخواهد داشت.

8-      زن یا شوهر حق دارند هنگام عقد هر گونه شرط معقول و مشروعی را به عقد اضافه کنند برای مثال شرط شود که هر گاه شوهر، همسر دیگری اختیار کرد زن وکیل شوهر برای طلاق باشد.

9-      زن حق دارد تا زمانی که مهریه به او پرداخت نشده از انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند به شرط آنکه مهریه دارای اجل و زمان نباشد و به اصطلاح حال باشد پس اگر مهریه زن پرداخت مبلغ ... ریال برای دو سال بعد از عقد باشد مهریه زن موجل است نه حال و بنابراین زن حق ندارد از انجام وظایف خود امتناع کند. باید توجه داشت اگر زن به واسطه عدم پرداخت مهریه از انجام وظایف خود در مقابل شوهر خودداری کرد این امر مانع از استحقاق برای دریافت نفقه نیست.

10- نفقه زنی که به طلاق رجعی مطلقه شده در زمان عده بر عهده شوهر است. البته اگر زن ناشزه باشد (نافرمان) و در این حالت از شوهر طلاق بگیرد نفقه به او تعلق نمی گیرد و اگر عده زن به واسطه فسخ نکاح یا طلاق او رجعی نباشد حق نفقه ندارد مگر آنکه از شوهر حامله باشدکه در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه دارد.

و در پایان به برخی از امتیازات قانونی که مرد دارد می پردازیم:

قبل از بیان مطلب خود را ملزم به بیان این جمله می دانم: « مردان باید از کار زنان در خانه سپاسگزاری کنند و درک متقابل، پذیرش خصوصیات یکدیگر، وفاداری، محبت و گذشت، شناخت آیین همسر داری و احترام متقابل به خویشاوندان یکدیگر، صبوری، تحمل و اعتماد به همدیگر رسیدن به خوشبختی و سعادت است .»

1-      در روابط بین زن و شوهر، ریاست خانواده با شوهر است.

2-      شوهر در مواردی که حرفه یا صنعت زن منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد، می تواند مانع از اشتغال زن گردد.

3-      اختیار تعین محل سکنی با مرد است مگر اینکه این اختیار هنگام انعقاد عقد نکاح یا بعد از آن به زن داده شده باشد.

4-      در صورتی که زن بدون مانع شرعی وظایف زوجیت را در برابر شوهر خود ادا ننماید و یا بدون دلایل موجه مسکن جداگانه اختیار کند مرد می تواند از پرداخت نفقه خود داری نماید.

کشتی زندگی را به خاطر آینده فرزندانمان به ساحل نجات برسانیم.

محمد قدرتی – کارشناس ارشد حقوق خصوصی