مقدمه:
در هر جامعه ای برای پاسخگویی به نیازهای مردم و حل یا کاهش مشکلات آنها تمهیداتی اتخاذ و برنامه هایی تدوین و
اجرا می شود. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست . گرچه این برنامه ها می تواند حسب شرایط مختلف موجود
در کشور ها متفاوت باشد اما آنچه که مهم می باشد این است که بتوان مسایل و راهکارهای مناسب، شناخته و اجرا
شوند. یکی از این برنامه ها در جمهوری اسلامی ایران "برنامه اورژانس اجتماعی" می باشد که حاصل فعالیت چند
ساله سازمان بهزیستی کشور است. این برنامه که بر اساس بند ب تبصره 15 قانون بودجه سال 86 کل کشور شکل
گرفته، تلفیقی از مداخله در بحران ، فردی ، خانوادگی و اجتماعی ( مرکز اورژانس اجتماعی)، خط تلفن اورژانس
اجتماعی ( 123 ) ، تیم سیار اورژانس اجتماعی ( خدمات اجتماعی سیار) و پایگاه اورژانس اجتماعی ( پایگاه خدمات
اجتماعی) است که در مرحله اول با هدف توانمندسازی اجتماع محور در سکونت گاههای غیر رسمی تدوین شده بود،
که هر کدام دستورالعمل مستقل دارند و برنامه پیوست چکیده آنها می باشد. در این برنامه ویژگی مهم ارائه خدمات
اجتماعی یعنی : "تخصصی بودن"، "به موقع بودن" و "در دسترس بودن" مدنظر قرار گرفته است تا از این طریق ارائه
خدمات اجتماعی به مردم در سازمان بهزیستی کشور "محدود به زمان و مکان" نگردد و "رویکرد فعال" جایگزین رویکرد
غیر فعال شود و "اجتماع (جامعه) محوری" در برنامه ها عملیاتی شود. این برنامه استفاده بهینه از منابع مادی و معنوی
(نیروی انسانی)،کاهش دیوان سالاری اداری ، تجمیع خدمات، هماهنگی بین واحدها، جامعیت ، فراگیری و .... را در پی
دارد.
این برنامه قصد دارد تا "مداخلات روانی - اجتماعی" را قبل "از مداخلات قضایی و انتظامی" و حتی در کنار این نوع
مداخلات جایگزین کند که این مسئله در "پیشگیری از وقوع جرم" و" قضازدائی" نیز نقش مهمی ایفا می کند.
"شناسایی آسیبهای اجتماعی شایع و در حال شیوع" بصورت کشوری و منطقه ای و محلی نیز از طریق این برنامه
صورت خواهد پذیرفت. در واقع این نوع مداخلات تاثیر گذاری "تئوری بر چسب" را به حداقل خواهد رساند تا زمینه ای
برای توانمندسازی افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی و بازگشت آنها به زندگی سالم باشد.
بخش های اورژانس اجتماعی:
برنامه اورژانس اجتماعی شامل فعالیتهای ذیل است:
-1 مرکز مداخله در بحرانهای فردی، خانو ادگی و اجتماعی (مرکز اورژانس اجتماعی)
-2 پایگاه خدمات اجتماعی
( -3 خط تلفن اورژانس اجتماعی(یک ، دو، سه / 1،2،3
-4 خدمات سیار اورژانس اجتماعی
اصول اورژانس اجتماعی:
- حذف آسیبهای اجتماعی ممکن نیست اما با برنامه ریزی مناسب می توان آن را کنترل کرد.
در دسترس » و « بموقع بودن ،»« تخصصی بودن » - ارایه خدمات در برنامه اورژانس اجتماعی باید حداقل دارای سه ویژگی
نباشد « نوش دارو پس از مرگ سهراب » باشد تا مصداق ضرب المثل « بودن
- به دلیل ماهیت فرابخشی آسیب های اجتماعی ،در اجرای این برنامه همکاری های درون سازمانی و برون سازمانی
نقش بسزایی دارد.
- کار تیمی در این برنامه بسیار مهم است.
معرفی برنامه | اورژانس اجتماعی
- به فرد،خانواده و جامعه توجه می شود.
- برنامه و مداخله باید با رویکرد علمی باشد.
- مسئله یابی بموقع،فعال بودن و پاسخگو بودن در این برنامه مهم است.
- به توانمند سازی اجتماع محور با رویکرد منطقه ای و محلی توجه می شود.
- فراگیر بوده و جامعیت دارد.
- زمینه مشارکت سازمان های مردم نهاد(نهاد های مدنی) فراهم می شود.
اهداف:
- کنترل و کاهش بحران های فردی ، خانوادگی و اجتماعی .
- در دسترس قرار دادن خدمات تخصصی و اورژانسی سازمان بهزیستی به آحاد جامعه
- ارتقاء توانمندیهای افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی جهت مقابله با مسائل اجتماعی در شرایط بحرانی از
طریق ارائه خدمات تخصصی و به موقع .
- ایجاد زمینه مشارکت مردم و سازمانهای غیر دولتی
- جایگزینی مداخلات روانی اجتماعی قبل از مداخلات قضائی انتظامی
- انجام مداخلات روانی اجتماعی در کنار مداخلات قضائی
- قضازدائی و پیشگیری از جرم
گروههای هدف:
افراد مشمول دریافت خدمات عبارتند از:
- زوجین متقاضی طلاق و افراد دارای اختلاف خانوادگی حاد
- زنان و دختران در معرض آسیب اجتماعی یا آسیب دیده اجتماعی
- افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده اند.
- کودکان خیابانی و کار
- همسران آزار دیده
- کودکان آزار دیده
- مبتلایان به اختلال هویت جنسی
- دختران و پسران فراری از منزل
- سالمندان و معلولین آزار دیده
- معتادین
- افراد بی خانمان
- بیماران روانی مزمن
- سایر افراددر کلیه سنین که در شرایط بحرانی ویژه قرار دارند.
اقدامات اجرایی:
اقدامات اجرایی شامل پذیرش ، خدمات تخصصی ، ترخیص و پیگیری پس از ترخیص می باشد.
-1 پذیرش:
الف- خود معرف:
ب- ارجاعی:
توسط خط اورژانس اجتماعی 123
توسط خدمات سیار اورژانس اجتماعی
توسط سایر مراکز بهزیستی
توسط مراجع قضایی
توسط نیروی انتظامی
معرفی برنامه | اورژانس اجتماعی
توسط سایر نهادها (دولتی و غیر دولتی)
-2 خدمات تخصصی:
شامل: خدمات مددکاری، روان شناسی ، تربیتی ، حقوقی، فرهنگی آموزشی
تبصره: ارائه خدمات به دو صورت سرپایی و یا نگهداری ارائه می گردد .
-3 ترخیص:
- باتوجه به شرایط مراجعین و خدمات ارائه شده ترخیص مناسب صورت می گیرد:
-1 بازگشت به خانواده به عنوان مهمترین هدف این مراکز می باشد.
- 2 ارجاع به مراکز زیر مجموعه امور آسیب دیدگان اجتماعی با توجه و شرایط مراجع ( مراکز خانه سلامت ، بازپروری
زنان آسیب دیده اجتماعی و ... )
-3 سایر مراکز مرتبط سازمان بهزیستی
-4 ارجاع به سایر سازمانها ونهادهای حمایتی ذیربط
-4 پیگیری پس از ترخیص:
مددکار اجتماعی مرکز موظف است پس از ترخیص پیگیری لازم را به طرق علمی و مصوب انجام دهد.
- در پایان یادآور می شود نحوه عملکرد و ارائه خدمات تخصصی و ارتباط این اجزاء بر طبق دستورالعمل اجرائی ابلاغی به
مراکز استانها صورت می گیرد.
مقایسه اورژانس اجتماعی با سایر اورژانس ها
اجتماعى انتظامى پزشکى
مرکزمداخله در بحران(اورژانس) کلانترى بیمارستان
پایگاه اورژانس اجتماعى ایستگاه هاى پلیس(انتظامى) درمانگاه
خط تلفن اورژانس اجتماعى 123 خط تلفن 110 خط تلفن 115
تیم سیار اورژانس اجتماعى گشت انتظامى تیم سیار(آمبولانس)
معرفی برنامه اورژانس اجتماعی - مراکز مداخله در بحران - پایگاه خدمات اجتماعی - خط تلفن ارتباطی - خدمات سیار - اخبار
سازمان بهزیستی کشور - معاونت امور اجتماعی - دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی