غالب فرانسویان احساس می کنند که با سایر ابنای بشر، تفاوت ذاتی ای را دارند این احساس با پسوند «اصیل» که در واژگان عمومی فرانسویان برای هر شهروند فرانسوی به کار می رود ابزار می شود. برای مثال ، مهاجرینِ ِ اتباع فرانسه اگرچه تابعیت فرانسوی دارند و می بایست از تمامی مزایای دولت فرانسه به عنوان استاندارد جهانی حقوق شهروندی و سیاسی بهره مند شوند (رفتار ملی: le comportement national) ولی عملاَ چون یک فرانسوی اصیل نیستند متحمل تبعیض های شغلی، تحصیلی، اقامتی و حتی فرهنگی بسیاری شده وهستند.1
نژادپرستی عمومی در فرانسه عمیقاًًًًًًًٌٍَُِ به دو واژه خارجی ستیزی (xenophobie) و اسلام ستیزی (islamphobie) گره خورده است. 2 و البته پیش از آنکه این نژادپرستی به خارجیان صدمه برساند، مسلمانان را دچار تبعیض و خشونت و محرومیت کرده است چون مسلمانان دارای هویت اجتماعی معین و ارزشی هستند و هویت فرهنگی- اجتماعی آنها مانع آن شده است تا همانند سایر خارجیان،در جامعه و فرهنگ غربی- علی الخصوص فرانسه- هضم شده3 و غربی شوند. چنین مشکلی که موجب شده تا دادگاههای حقوق بشر آراء متعددی را علیه سازمانهای و دولت فرانسه صادر کنند و به تبع دولت فرانسه را مجبور کنند تا در زمینه ی تبعیض زدایی دست به تحرکاتی دست بزند. اولین گام دولت فرانسه که از قرن 19 م. داعیه دار حقوق بشر و شهروندی بوده است، در 16 می 2000 میلادی بود که «مرکز تلفن رایگان 114» را ایجاد کند تا از طرفی موارد نژاد پرستی و تهاجم های خشونت بار را ثبت کند و از طرفی سریعاَ مقامات مربوطه را مطلع کرده و راساَ پرونده قضایی را در دادگستری تشکیل داده و پیگیری کند. اما ظرف کمتر از 1 سال، مرکز حقوق بشر فرانسه (LDH) که بیش از 40 سال به بررسی نقض حقوق بشر در فرانسه می پردازد اعلام کرد «گزارشهای مرکز 114 تبعیض آمیز و نژادپرستانه است» همچنین مرکز حقوق بشر فرانسه ادامه می دهد که « تنها 20% از خشونتهای نژادی ثبت شده است» ؛ بعد از گزارش مرکز حقوق بشر فرانسه معاون مرکز امداد نژادی( Sos-Racisme) نیز تصریح کرد که «مرکز 114 محل امن نژادپرستان است». در ابتدای سال 2002 کمیسیون ملی مشاوره حقوق بشر (CNCDH) بیلان کاری مرکز 114 را به باد تمسخر گرفته و آنرا غیرقابل دفاع دانست. این کمیسیون آمار یک سال اخیر خود را در مورد خشونتهای نژادی در خط آستانه بحران ذکر می کند، در حالی که بر مبنای بیلان مرکز 114، مسئله نژادپرستی در فرانسه، طبیعی و در وضعیت کنترل اعلام می شود. دولت ژاک شیراک در تعارض گزارهاش منتشر شده، گزارش مرکز 114 را تایید می کند تا همچنان مسئله نژادپرستی در فرانسه مسکوت و در سطح بین المللی بحران سیاسی- حقوقی ایجاد نشود به علاوه که آمار رسمی واقعی، می توانست مسئله را در داخل فرانسه بحرانی تر کند. وضعیت نژادپرستی کماکان در فرانسه بحرانی تر می شد تا اینکه در ژانویه 2002، بیش از 100 مورد خشونت جنسی- نژادی علیه کودکان خارجی در فرانسه توسط موسسه حقوق بشر فرانسه (IDH) اعلام شد، این خبر به سرعت توسط رسانه های دولت جمهوری سانسور و به یک داستان ساختگی از تجاوز 3 عرب و سه سیاه پوست به یک زن یهودی تبذیل گشت ، که البته بعدها با تحقیقات پلیس کذب بودن داستان و خبرسازی رسانه ها آشکار شد .
از 9 نوجوان مسلمان شهر کلیشی- سو- بوا (Clich-sous-bois) 4 که به سمت زمین فوتبال می رفتند ، 5 تای آنها به علت کنجکاوی کودکانه وارد ساختمان نیمه ساخته ای می شوند ، در این هنگام به پلیس ویژه اطلاع داده می شود که «چندین کودک و نوجوان مهاجر مسلمان وارد ملکی شده اند» پلیس مسلحانه وارد صحنه شده و به تعقیب مسلحانه آنها می پردازد، 2 نفر از آنها در میان اتومبیل ها مخفی می شوند و پلیس در یک تعقیب و گریز، 3 نوجوان دیگر را به سمت ترانسفورماتور فشار قوی (DEF) می راند، سه نوجوان 15، 17 و 21 ساله از دیوار 5/2 متری ترانسفور ماتور بالا رفته و پلیس هم حادثه را مشاهده می کرد و با وجود اطلاع از خطر حتمی الوقوع برای آنها ، بدون انجام وظایف خود در این گونه موارد ، محل را ترک می کنند . از 3 نوجوان، 2 تای آنها به نام زیاد بنا و بنو تراوره 17 و 15 ساله به شدت سوخته و کمتر از 24 ساعت فوت می کنند و نوجوان سوم نیز دچار 10 درصد سوختگی شدید می شود.5 این عمل پلیس که مطابق قوانین فرانسه جرم بود6 ، خشم مردم شهر کلیشی- سو- بوا را برانگیخته و موجب تظاهرات مردمی می شود. درجواب مردم معترض، دبیر کل فرمانداری شهر، جان میشل بونت J.M.Bont اعلام می کند که «پلیس اصلاَ نوجوانی که وارد ترانسفورماتور شود را تعقیب نکرده است» . روز بعد روزنامه لُ پاریزین Le Parisien- تمام مکالمات پلیس را از تعقیب 3 کودک را منتشر می کند و این خود دامنه اعتراضات را از کلیشی - سو- بوا به سایر شهرهای حومه ای فرانسه، که در مجموع 170 شهر می شدند، کشاند. این اعتراضات که از یک سو دولت و گروههای نژادپرست (همچون جبهه ملی، فرانسه پاک و ....) از آن سود بردند و از سوی دیگر دست مایه ای شد که دولت های اروپایی- آمریکایی چهره مسلمانان را ، قانون شکن و خشونت طلب نشان بدهند، سه هفته به طول انجامید. دو عامل دیگر که در به اوج رسانیدن بحران ها و آشوبها موثر بودند، حمله پلیس ویژه به مسجد بلال در شهر کلیشی- سو- بوا در 31 اکتبر بوسیله گاز اشکاور و اظهارات نیکلاس سارکوزی- N.Sarkosy - ، وزیر کشور یهودی تبار و صهیونیست فرانسه بود، که ضمن تایید تعقیب سه نوجوان، آنها را به همراه سایر افرادی که موجب اعتراض شدند «اراذل و اوباش» نامید.7 البته نیکوماس سارکوزی که به یک معنا خود به اعتراضات دامن می زد تا خود را به عنوان مرد قدرتمند فرانسه (مشت آهنین) نشان دهد، توانست برای انتخابات ریاست جمهوری 2007، از خلال این آشوبها،محبوبیت خود را از 46 به 70 درصد برساند و جبهه ملی (که حزب نژادپرست فرانسه محسوب می شود) به رهبری ژان ماری لوپن نیز محبوبیت خود را از 16 به 21 درصد ارتقا دهد. و همه این اعتراضات با یک سیاست صهیونیستی بر علیه خود مهاجران و مسلمانان و به نفع نژادپرستان و دولت فرانسه، علی الخصوص سارکوزی تمام شود. که این خود از یک رو نشان می دهد که فرانسه نه مهد تمدن است و نه آزادی و از طرف دیگر، دولت فرانسه یک دولت نژادپرست صهیونیستی است که پله های آزادی و تمدن در آن با یک چنین بحران هایی استوارتر می شود . پانوشت:1 - 4 نوامبر 2005، پایگاه سوسیال دموکرات لاییک: «مدل جامعه و دولت فرانسه» برابری فرصتها»و نفی تبعیض ها» را قبول نمی کند و در پی تحمل خشونت،و تبعیض مکر کاری- تحصیلی- فرهنگی به مهاجرین است.
2 - رسانه های فرانسوی، مخصوصاَ رسانه های صهیونیستی، همچون مجله و روزنامه لیبراسیون (..) همواره در صفحات حوادث؛ خشونت و بحران را به حومه های شهری () و مهاجرین مسلمان این مناطق نسبت دهند .3 - همگرایی و جذب کامل () ، قانون 9 دسامبر 1905 لائیسته فرانسه که دولت را موظف می کند تا نشانه های مذهبی را در ساختار دولتی و شهری- شهروندی- از بین ببرد و در این مسیر یک همگرایی کامل را ایجاد کند.5 - در فرانسه، زیر 18 سال، کودک محسوب شده و پلیس حق تعقیب مسلحاتنه ندارد به علاوه تعقیب مسلحانه، مطابق قانون جزای جدید فرانسه، مصداق جرم «به خطر انداختن دیگری» محسوب می شود و چون پلیس مانع از ورود کودکان به ترانسفورماتور نشده یا حداقل فوراَ اقدام به خروج آنها نکرده، مرتکب جرم «عدم کمک به کودکان» شده است. (به نقل از وکیل دو نوجوان، جان پیر میگنارد
همان طور که میدانید هنگامی که فایلی را در درون سطل آشغال ویندوز می فرستید بایستی برای پاک شدن آن به سطل آشغال رفته و دوباره آن را پاک کنید. با بهره گیری از این ترفند می توانید کاری کنید که وقتی فایلی را پاک می کنید دیگر نیاز به تایید دوباره شما برای پاک شدن فایل نباشد و مستقیما و اتوماتیک وار فایل ها از سطل آشغال پاک شوند.
برای این کار:
1- بر روی آیکون سطل آشغال راست کلیک کنید.
2- Properties را انتخاب کنید.
3- Global را انتخاب کنید.
4- تیک Remove files immediately upon delete را بزنید.
از هم اکنون دیگر فایل های فایل های فرستاده شده به سطل آشغال مستقیما پاک می شوند
با استفاده از این ترفند میتوانید نام کلیه فایل ها اعم از عکس ، متن ، آهنگ و... را تغییر دسته جمعی دهید. به این شکل که یک نام به فایل تخصیص یافته و بقیه فایل شماره های بعدی آن فایل میشوند به عنوان مثال: (Picture(1) , Picture(2) , Picture(3 , ....
برای این کار :
1- ابتدا تمام عکسهایی را که میخواهید تغییر نام دهید انتخاب کنید.
2- روی اولین عکس کلیک سمت راست کرده سپس آنرا Rename کنید.مثلا MyPicture
3- در حالی که Shift را نگه داشته اید،بین فضای خالی بین عکس اول و دوم کلیک کنید.
4- نتیجه را ببینید.
یکی از مشکلاتی که ممکن است برای بسیاری از SMSباز ها پیش آمده باشد ، ارسال SMS اشتباهی برای فرد دیگری است! بدین صورت که به فرض قصد دارید جوکی را برای یکی از دوستان خود ارسال کنید ، اما به دلیل شباهت نام دوستتان با رئیس شرکت و کنار هم قرار گرفتن نام این دو نفر در دفترچه تلفن گوشی ، جوک را برای رئیس خود ارسال کنید که طبعأ حالت خوبی به شما دست نخواهد داد چرا که پس از زدن دکمه SMS ، Send ارسال شده است و نمیتوان جلوی رسیدن آن را گرفت! اما در صورتی که اندکی فرز باشید به طریقی میتوان پس از ارسال SMS تا زمانی که هنوز به دست گیرنده نرسیده است ، جلوی SMS را در بین راه بگیرید ، به طوری که حتی پس از زدن دکمه Send نیز SMS به گیرنده نرسد و در بین راه متوقف شود
این ترفند بر روی گوشی های نوکیا تست شده است در نتیجه روش آن بر روی این گوشی توضیح داده میشود ، اما امکان این کار در گوشی های دیگر نیز به روش هم شکل وجود دارد چرا که به سادگی میتوان SMS ارسال شده را متوقف کرد:
در صورتی که دکمه Send را زده اید ، ابتدا SMS شما به قسمت Outbox گوشی میرود ، در این مرحله ، SMS همچنان روی گوشی شماست و به شبکه ارسال نشده است و وضعیت آن Sending است. در نتیجه کافی است دکمه Power یا آفلاین گوشی را زده و یاSwitch off را انتخاب کنید تا گوشی کاملأ خاموش شود!
حال در صورتی که گوشی را مجددأ روشن کنید و به قسمت Messaging و Outbox بروید ، SMS خود را میبینید که به حالت Deferred درآمده ، یعنی برای ارسال به تعویق افتاده است و در آخرین مرحله متوقف شده و برای طرف مقابل ارسال نشده است.
حالا میتوانید با زدن دکمه SMS ، Options متوقف شده را با انتخاب Delete برای همیشه پاک کنید. یا حتی اگر دلتان خواست ، در زمان دیگری آن را با انتخاب Send مجددأ ارسال کنید.
در عوالم موبایل بازهای حرفه ای ، دو اصطلاح "تک زدن" و "تک گرفتن" وجود دارد. تک زدن رونق زیادی دارد اما تک گرفتن یک هنر هست که هر کسی از داشتن آن عاجز است! به زبان ساده تر ، شما نیز احتمالأ تاکنون با مزاحم هایی برخورد داشته اید که گاه و بی گاه با زدن تک زنگ آسایش را از شما سلب میکنند. یا شاید دوست داشته باشید هنگامی که شخصی با شما تماس میگیرد ، زودتر از آنکه گوشی شما زنگ بخورد و شماره فرد روی گوشی تان ظاهر شود ، به تماس وی پی ببرید. با ترفندی ساده میتوانید 1 الی 2 ثانیه قبل از زنگ خوردن گوشی تان متوجه شوید که هم اکنون گوشی تان زنگ میخورد و یا SMS دریافت خواهید کرد!
ابتدا لازم به ذکر است این ترفند بر روی سیم کارتهای دارای سرویس GPRS عمل میکند. در نتیجه در حال حاضر تنها بر روی سیم کارتهای ایرانسل و در آینده ای نزدیک بر روی سیم کارتهای همراه اول قابل اجراست.
همچنین برای انجام این ترفند شما نیازمند گوشی با سیستم عامل سیمبین هستید.
برای اینکار:
از منوی اصلی به مسیر زیر بروید:
Settings > Connection > GPRS
سپس مطمئن شوید گزینه GPRS Connection بر روی When Available تنظیم شده باشد.
در این صورت شما در زیر قسمت نمایشگر میزان آنتن ، لوگوی کوچکی به شکل حرف G خواهید داشت (در بعضی گوشی ها حرف E و یک مثلث برعکس).
با فعال بودن این گزینه ، شما از اینترنت استفاده نخواهید کرد ، تنها سرویس GPRS شما فعال است و طبعأ هزینه ای هم نخواهد داشت.
اما اکنون در صورتی که فردی با شما تماس بگیرد ، چند ثانیه قبل از زنگ خوردن گوشی و همچنین دریافت SMS ، روی علامت G یک خط کشیده میشود. (در اصل در فاصله بین فشردن دکمه سبز توسط فرستنده و زنگ خوردن در گوشی گیرنده).
به همین سادگی شما زودتر از زنگ خوردن گوشی میتوانید دریابید که به زودی تماس یا پیامکی خواهید داشت.
شماره هفت از دیرباز مورد توجه اقوام مختلف جهان بوده است ; قوم «سومر» قدیمی ترین قومی بوده که به آن توجه کرده است . آنان متوجه سیارات هفتگانه ـ آنچه امروز نیز از کرات منظومه شمسی با چشم غیرمسلح دیده می شود ـ شدند و به پرستش آن ها پرداختند .
از جمله مواردی که عدد هفت در آن ها به کار رفته عبارتند از : 1 . ایام هفته 2 . تقسیم جهان به هفت اقلیم 3 . هفت طبقه زمین 4 . هفت طبقه آسمان 5 . هفت فرشته مقدس در نظر بنی اسرائیل .
همه این ها و موارد بسیاری دیگر که بعضی در افسانه های دیرین و سایر شؤون تمدنی بشر دیده شده ، نمایانگر اهمیت فوق العاده این عدد در نظر اقوام مختلف است .(1)
عدد هفت در امور دینی :
معادل هفت در عربی واژه های «سبع و سبعه » می باشد .
کثرت کاربرد این شماره در امور مذهبی نمایانگر اهمیت ویژه آن در این راستا است .
از جمله کاربردهای دینی عدد هفت عبارتند از :
1 . هفت فرشته مقدس در نظر بنی اسرائیل 2 . هفت بار طواف بر گرد کعبه 3 . هفت طبقه جهنم 4 . هفت درب جهنم 5 . هفت سلام در قرآن ـ که عبارتند از : 1 . «سلم قولا من ربّ رحیم »(یس ،58) 2 . «سلم علی ابرهیم »(صافات ، 109) 3 . «سلم علی نوح فی العلمین »(صافات ، 79) 4 . «سلم علی موسی و هرون »(صافات ، 120) 5 . «سلم علی ءال یاسین »(صافات ، 130) 6 . «سلم علیکم طبتم »(زمر ، 73) 7 . «سلم هی حتی مطلع الفجر»(قدر ، 5) 6 . هفت بار تطهیر در قوانین طهارت 7 . هفت عضوی که در سجده باید روی زمین باشد 8 . هفت شبانه روز بلای قوم عاد 9 . هفت شهر عشق و هفت مردان در تصوف 10 . قرّاءسبعه .(2)
الف ) سبع و سبعه در قرآن :
این دو واژه 24 بار در قرآن به کار رفته اند ; بیست بار با واژه «سبع » و چهار بار با واژه «سبعه » که عبارتند از : «سبع سموت » (بقره ، 29 / فصلت ، 12 / طلاق ، 12 / ملک ، 3 / نوح ، 15) «السموت السبع » (اسراء ، 44 / مؤمنون ، 86) «ویقولون سبعة .. . (کهف ، 22) «و سبعة إذا رجعتم » (بقره ، 196) «سبع شداد» (یوسف ، 48) «سبعاً شداداً» (نباء ، 12) «سبع سنابل » (بقره ، 260) «سبع بقرت سمان یأکلهن سبع عجاف و سبع سنبلت خضر» (یوسف ،43 و 46) «سبع سنین » (یوسف ، 47) «سبع طرائق » (مؤمنون ، 17) «سبع لیال » (حاقّه ، 7) «سبعاً من المثانی » (حجر ،87) «سبعة ابواب » (حجر ، 44) «سبعة أبحر» (لقمان ، 27)
ب ) عدد هفت در روایات :
در روایات اسلامی نیز این شماره مورد توجه قرار گرفته است . تنها در کتاب «خصال » شیخ صدوق(رحمه الله) 116 روایت در «باب السبعة » آمده است .(3)
به برخی از این روایات اشاره می کنیم :
«هرکس اقرار به هفت چیز کند مؤمن است » ـ «بازخواست مردم ازهفت چیز در قیامت » ـ «وصیت به هفت چیز» ـ «محاجه امیرالمؤمنین(علیه السلام) با قوم خود در قیامت با هفت خصلت » ـ «واجبات نماز هفت چیز است » ـ وقت ، طهارت ، توجه ، قبله ، رکوع ، سجود ـ «اگر بنده ای گناه کند ، ملک موکل بر شانه راست هفت ساعت برای استغفار به او فرصت می دهد» ـ «تقسیم بندی عمر فرزندان به سه هفت سال » (هفت سال نخست برای بازی ، هفت سال دوم برای آموزش و هفت سال سوم برای فراگیری حلال و حرام ) ـ «کودک در هفت سال نخست آقایی می کند و در هفت سال دوم فرمانبردار و در هفت سال سوم مشاور خانواده است » ـ «قرآن بر هفت حرف نازل شده .»(4)
حکمت کاربرد عدد هفت در شرع مقدس :
در قرآن و فرهنگ اسلامی به برخی از عددها ، عنایت و توجه خاص شده است که از آن جمله می توان به عددهای «سه » ، «هفت » ، «هفتاد» ، «چهل » و .. . اشاره کرد . کاربرد هر یک از این ها حکمتی دارد که برخی را قرآن و روایات یادآور شده و برخی را نیز علوم جدید کشف کرده است . حکمت عدد هفت نیز تا حدودی بیان شده است . کتاب های لغت عربی آن را (همچون عدد هزار در فارسی ) نمادی از کثرت و فراوانی می دانند ;(5) ولی در قرآن و روایات هم به معنای کثرت و هم برای شمارش چیزی به کار رفته است .
عددی که نماد کثرت است عددی کامل و زنده است ; بر خلاف اعداد معمولی ریاضی «عدد زنده » آن است که فکر ایشان را تا بی نهایت پیش برد و واقعیت را آن چنان که هست در نظرها تجسم بخشد ; چنین عددی روح دارد و ریاضی دان و بی سواد هر دو عظمت آن را درک می کنند . عددی را (مثلا یک ) تصور کنید که یک کیلومتر صفر جلوی آن قرار گرفته باشد ; این عدد عظمت دارد ; اما تنها ریاضی دان عظمت آن را می شناسد ; ولی اعداد کامل و زنده را همه می شناسند و می توانند به ابهت و گستردگی اش اذعان کنند .(6)
شاید انتخاب عدد هفت برای کثرت به خاطر بسیاری از امور هفتگانه ثابت در جهان هستی باشد ، همچون یک دوره کامل هفت روزه زمان (یک هفته ) از این رو ، این شماره صرفاً یک عدد ریاضی محسوب نمی شود ; بلکه عددی برای نشان دادن کمال یک چیز است ; مانند عدد چهل که یکی از حکمت های آن این است که رسیدن به چهل سالگی به طور معمول با کمال عقل همراه است .(7)
اکنون به دو نمونه از آیات قرآن که عدد هفت در آن ها به همین منظور به کار رفته است ، توجه کنید :
1ـ «و لو أنّما فی الأرض من شجرة أقلم والبحر یمدّه من بعده سبعة أبحر مانفدت کلمت الله إنّ الله عزیز حکیم ; (لقمان ، 27) و اگر آن چه درخت در زمین است قلم باشد و دریا را هفت دریای دیگر به یاری آید ، سخنان خدا پایان نپذیرد . قطعاً خدا است که شکست ناپذیر حکیم است .»
در این آیه ، قرآن به جای این که بگوید : مخلوقات خداوند در پهنه هستی عددی بسیار بسیار بزرگ دارند می گوید : اگر تمام درختان روی زمین ، قلم و همه دریاها مرکب شود ، تمام قلم ها می شکند ، و ازبین می رود ، ولی حقایق عالم هستی و معلومات پروردگار هستی پایان نمی پذیرد . عظمت سخن آن گاه روشن تر می شود که عدد هفت نمادی از کثرت باشد ، در این آیه برای مجسم ساختن عدد بی نهایت و نزدیک ساختن معنای علم بی پایان خدا و گستردگی فوق العاده جهان هستی به افکار ما ، از عدد زنده استفاده شده است .(8)
2ـ «و إنّ جهنم لموعدهم أجمعین * لها سبعة أبوب لکلّ باب منهم جزء مقسوم ; (حجر ، 43ـ44) و قطعاً وعده گاه همه آنان دوزخ است ، ]دوزخی[ که برای آن هفت در است و از هر دری بخش معین از آنان ]وارد می شوند[ .» در این آیات آمده که جهنم هفت در دارد ; بعید نیست که عدد هفت در اینجا نیز برای کثرت باشد ; یعنی جهنم درهای بسیار و فراوان دارد ; و واضح است که این تعداد درها در حقیقت به عوامل گوناگونی که انسان را به جهنم می کشاند اشاره دارد . هر چند روایات نیز به این «هفت در» اشاره کرده اند ; ولی ظاهراً درهای جهنم به هفت در محدود نمی شود .(9)
پی نوشت ها
------------
1 . ر .ک : لغت نامه دهخدا ، ج 14 ، ص 20768 ، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
2 . لغت نامه دهخدا ، همان / برهان قاطع ، همان .
3 . ر . ک : خصال ، شیخ صدوق (ره ) ، ج 2 ، ص 340ـ405 ، مؤسسة النشر الاسلامی .
4 . ر .ک : سفینة البحار ، شیخ عباس قمی (ره ) ، ماده «سبع » / معارف و معاریف
5 . ر .ک : لسان العرب ، ابن منظور ، ج 6 ، ص 155 ، داراحیاءالتراث العربی .
6 . ر . ک : تفسیر نمونه ، آیة الله مکارم و دیگران ، ج 12 ، ص 574 ، دارالکتب الاسلامی
7 . ر .ک : تفسیر نمونه ، همان ، ج 17 ، ص 76 / المیزان ، همان ، ج 18 ، ص 201 .
8 . ر .ک : تفسیر المیزان ، علامه طباطبایی ، ج 16 ، ص 232 ، نشر اسماعیلیان
9 . ر .ک : المیزان ، همان ، ج 12 ، ص 175 ، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات / تفسیر نمونه
ر.ک: http: www.porsemanequran.com
جرج جرداق دوره ابتدایی را در شهر خود به پایان رسانید، سپس به بیروت که یکی از مراکز مهم آموزش عربی محسوب میشد، عزیمت نمود. او با نبوغ ذاتی، علاقه و شوق به کسب علم و تلاش شبانه روزی، پیشرفت فوقالعادهای در تحصیل داشت.
از دوازده سالگی با تشویق برادر بزرگش به مطالعه نهج البلاغه پرداخت و بخش‌های زیادی از این کتاب را حفظ کرد. جرج جرداق در سنین کودکی همواره با قرآن و نهج البلاغه مانوس بود و مدام آنها را مطالعه می‌کرد.
بیش از سیزده سال نداشت، که اولین اثر خود را به صورت نمایشنامهای منظوم، در رابطه با آداب دوستی نوشت.
در سن هفده سالگی که در دبیرستان تحصیل می‌کرد، کتابی تحت عنوان عن الموسیقی و کتاب دیگری به نام الفیلسوف نوشت و منتشر ساخت. این کتابها مورد استقبال بسیاری از نویسندگان برجسته عرب، مثل دکتر طه حسین قرار گرفت و به عنوان کتاب درسی برای دانشجویان دورههای عالی کشور مصر تعیین شد.
جرج جرداق بعد از پایان تحصیلات، تدریس ادبیات و فلسفه اسلامی را در دانشگاه بیروت بر عهده گرفت و ضمن تدریس به عنوان نویسنده با مطبوعات عربی و هم چنین با رادیو تلویزیون لبنان همکاری داشت. علاوه بر این شعر میسرود و اشعارش از حیث زیبایی، وزن و موسیقی ممتاز بود، به طوری که بسیاری از خوانندگان مشهور عرب، اشعار جرج جرداق را برای آوازهای معروف و ماندگار خود بر میگزیدند.
جرج جرداق در نویسندگی روش تازهای انتخاب کرد، که از لحاظ ظرافت، تصویرگری، عمق و تاثیرگذاری، شیوهای جدید و تازه بود و به همین دلیل است که بسیاری از آثار این نویسنده توانا، به زبانهای دیگر ترجمه و منتشر شده است.
این استاد آزاده علاوه بر مقالات علمی و برنامههای رادیویی و تلویزیونی، بیش از سی کتاب ارزشمند تالیف کرده است. کتابهای جرج جرداق متنوع و در زمینه‌های قصه، تاریخ، هنرهای نمایشی، نقد و بررسی، مفاسد آمریکا و دو مجموعه شعر میباشد.
یکی از مهم‌ترین آثار جرج جرداق که آن را در 28 سالگی نوشته کتاب امام علی، صدای عدالت انسانی است، که در سال 1958 میلادی انتشار یافت. این کتاب در پنج جلد تدوین گردیده است و انتشار آن به عنوان یک حادثه عظیم در جهان اندیشه اسلامی، نظر بزرگان شیعه و سنی را به خود جلب نمود.
استاد توفیق ابراهیم درباره این کتاب مینویسد:
این کتاب عالی‌ترین شاهکاری است، که به جهان عرب اهداء گردیده و بزرگترین خدمتی است، که به لبنان و میراث عرب شده است.
هنگامی که از جرج جرداق سوال میکنند، که انگیزهاش از تالیف این کتاب چه بوده؟ وی پاسخ میدهد:
من معتقدم که اختلاف زیادی بین اسلام و مسیحیت وجود ندارد، انسانیت، همه ادیان را در یک نقطه جمع میکند. همه ادیان در واقع یک دین هستند و اختلاف بین ادیان، در حقیقت ناشی از اختلاف زمانی و شرائط حاکم بر زمانه‌ای مختلف است. او ادامه میدهد:
در دوران کودکی موقعی که از مدرسه خارج میشدم، زیر درخت بلوط مینشستم و به حفظ کردن سورههای قرآن و خطبهها و مواعظ امام علی (ع) میپرداختم، با چنین حال و هوایی چگونه میتوانستم، درباره نهج البلاغه چیزی ننویسم، در حالی که قانون اساسی دلانگیز نهج البلاغه، مهم‌ترین متون فلسفی و ادبی عرب را که هر دانشجویی به آن نیاز دارد، در خود جای داده است.
از آغاز تحصیل در مدرسه و دانشگاه، با این موضوع آشنا و مانوس بودم و دریافتم که علیرغم آن چه نویسندگان معروف مانند عفاد و دیگران درباره امام علی (ع) نوشتهاند، درباره زندگی امام علی (ع) تحقیق برجستهای انجام نگرفته و نویسندگان تنها به اثبات حقانیت او در ولایت و خلافت پرداختهاند، لذا این انگیزه در من بوجود آمد که درباره نهج البلاغه فکر کنم و به چیزی که دیگران، از پرداختن به آن باز مانده‌اند، بپردازم و...
بعضی از آثار جرج جرداق، درباره حضرت علی (ع) و نهج البلاغه، که به زبان فارسی ترجمه شده است عبارتند از:
1 - امام علی (ع) صدای عدالت انسانی، توسط سید هادی خسروشاهی و مرحوم استاد مصطفی زمانی در شش جلد.
2 - شگفتیهای نهج البلاغه، توسط فخرالدین حجازی.
این دانشمند متعهد و آزاداندیش، هم اکنون در منطقه شرقی بیروت زندگی میکند، منطقهای که به عنوان یک منطقه بسته مسیحی، معبر هیچ مسلمانی نمیباشد، شخصیت بزرگی را در دل خویش پرورش داده است، که حقیقت جوئی، همه مرزها را در برابرش فرو ریخته است. جنگ ویرانگر سالهای اخیر بیروت، این پایگاه فرهنگی و ادب عرب را به ویرانهای مبدل کرده و بیروت شرقی و غربی را با حصاری خونین، از هم جدا ساخته است، اما در وراء همین مظلومیت هایی که بر مسلمانان رفته، چشمه هایی از انصاف و عشق، در دل جرج جرداقها تراویده است، که علی (ع) را چونان خورشیدی میبینند، که بر همه انسانها لازم است، از پرتو نور و حرارتش بهره گیرند و گرم شوند.
جرج جرداق درباره امام خمینی (ره) مینویسد:
در عظمت شخصیت این بزرگ، هیچ تردیدی ندارم، در واقع ایشان با ویژگیهای بارز خویش، جهان اسلام و عرب را، با اقدامات آزادی خواهانه و نهضت اسلامی خود، که اینک همه پایتختهای جهان اسلام و عرب را درنوردیده، تحت تاثیر قرار داده است.
امام خمینی (ره) نیروی عظیمی در ایجاد خود باوری در انسانها بودند. او اندیشهای آزاد و گسترده داشت، که ملت و امتی را در جهت برقراری حکومت عدل الهی رهنمون ساخت.
امام خمینی (ره) در مدت کوتاهی توانست میراث عظیمی از خاطرات، عواطف، آمادگیها و روحیات انقلابی به یادگار گذارد.
تعدادی دیگر از آثار و داستانهای تاریخی جرج جرداق، عبارتند از:
1 - ابونواس.
2 - آوارگان.
3 - اسطوره عرب.
4 - داستانها و دختر شیطان.
5 - درباره شعر ادبی.
6 - شیطان در پرده.
7 - صلاح الدین.
8 - عرب و اسلام.
9 - فتنههای پاریس.
10 - قصیدهها و یاران.
11 - قطرهها و کاخها.
12 - قلب شیر.
اسلام و حقوق بشر؛ گزارشی نشانه شناختی
یکشنبه 25 فوریه 2007,
مقدمه :اعلامیه جهانی حقوق بشر که در دهم دسامبر 1948م با چهل‌وهشت رأی موافق و هشت رأی ممتنع به تصویب رسید،[1] از همان ابتدای شکل‌گیریِ مقدمات آن، مناقشات مهمی را برانگیخت و تفاوت‌های بنیادی فراوانی را در ارزش‌ها و فرهنگهای ملل آشکار ساخت. این مناقشات و تفاوت‌ها، سرانجام در دو قلمروی «بین‌تمدنی» و «درونتمدنی»، و سه عرصة «فلسفی»، «تاریخی» و «عملی» آرایش یافت.
یکی از پایدارترین مسائل این بود که حقوق بشر را باید بر چه مبنایی اعلام کرد. تاریخچه اعلامیه مشخص میکند که مسائل مورد بحث در آن دوران و دیدگاه‌هایی که الهام‌بخش روایت نهایی «اعلامیة حقوق بشر» بودند، در اساس، به یک منظومة فلسفی غربی مربوط می‌شدند. سنّتهای فلسفی و حقوقی غیرغربی ــ که شاید می‌توانستند خواسته‌های آرمانی متفاوت یا تکمیلی حقوق بشر را مطرح سازند ــ به ندرت در مذاکرات و مشورت‌ها مدنظر قرار گرفتند. حتی آن بخش از اعضای کمیسیون حقوق بشر که نمایندگی کشورهای غیرغربی را بر عهده داشتند، در اغلب موارد، خود در غرب یا در مؤسساتی درس خوانده بودند که نمایندگان قدرتها و اندیشههای غربی در کشورشان بودند. بنابراین اگرچه گهگاه به سنّتهای غیرغربی مانند آیین کنفسیوس یا اسلام ارجاعاتی میشد، اما ارجاع به سنّتهای غربی بر نظرخواهیهایی که به تدوین نهایی «اعلامیه جهانی» انجامیدند، سخت مسلط بود.[2]
بدین ترتیب، نخستین و مهم‌ترین مناقشات درونتمدنی در باب «اعلامیة حقوق بشر» به حوزة فرهنگهای غربی مربوط میشد؛ اما همین منازعات، به تدریج و با گسترش نشانههای فرهنگ و اندیشه غربی، به درون دیگر نظام‌ها و سنّتهای زیست اجتماعی تسرّی و تعمیم یافت. درست به همین جهت است که اکنون شاهد مناقشات مهم فلسفی، تاریخی و عملی «درونتمدنی» در جوامع اسلامی، و در باب مواد مهم اعلامیة حقوق بشر هستیم. در این مقاله، پس از اشاره به منازعات درونتمدنی غرب، به تحلیل نشانه‌شناختی این وضعیت در جوامع اسلامی میپردازیم.
الف. مبانی و مناقشات غربی
مناقشات درونتمدنی غربیها دربارة مبانی و مواد اعلامیه حقوق بشر را میتوان در چهار مقولة اساسی دسته‌بندی کرد: مبنای الاهی حقوق بشر؛ حقوق طبیعی؛ حقوق وضعی؛ و اندیشههای مارکسیستی. هر کدام از این دیدگاه‌ها، تصویر و توصیههای خاصی درباره مواد اعلامیه داشتند.
1. حقوق الاهی. در جریان نظرخواهیهای کمیسیون حقوق بشر، هنگامی تفاوت‌های فلسفی آشکار شد که مسئلة گنجاندن یا نگنجاندن استناد به خداوند یا طبیعت، به مثابه منشأ حقوق بیان‌شده در «اعلامیه حقوق بشر»، مطرح گشت. هلندی‌ها به همراه چند کشور اروپایی و غیراروپایی، در جریان سومین کمیتة «کمیسیون»، سعی کردند پیش‌نویس اعلامیه را به سمت استناد به خداوند بکشانند. نمایندة هلند در سخنرانی مجمع عمومی گفت:
در اعلامیه به منشأ الاهی انسان و جاودانگی روح او اشاره نشده است. در واقع، سرچشمة تمامی این حقوق، خود خدای متعال است که مسئولیت بزرگی بر دوش کسانی گذاشته که این حقوق را مطالبه کرده‌اند. نادیده‌گرفتن این پیوند، در حکم جداکردن گیاه از ریشههای آن، یا ساختن خانه‌ای بدون پی است.[3]
هرچند این دیدگاه هرگز به تصویب نرسید؛ اما قرائتی الاهی از حقوق بشر همچنان به مثابه یکی از قرائت‌های مهم در ذاکرة تاریخی ملل متحد باقی ماند و امتداد پیدا کرد. قرائت اسلامی از حقوق بشر، و چالشها و چشم‌اندازهای درونتمدنی این برداشت در جهان اسلام، از جملة این دیدگاه‌هاست.
2. حقوق طبیعی. حقوق ذاتی شخص انسان و مفاهیم مرتبط با آن، زادة سنّت «حقوق طبیعی» است که گفته میشود مبنای مفروض و مسلط اعلامیه حقوق بشر بوده است. این مفهوم از حقوق بشر، حاصل نظریه‌ای است که گروهی از فیلسوفان سیاسی سده‌های هفدهم و هیجدهم، تحت عنوان مکتب قرارداد، تدوین کرده بودند. ظاهراً مادة اول اعلامیه حقوق بشر از این جملة روسو گرفته شده است که «انسان آزاد آفریده شده است؛ اما همه جا در بردگی به سر میبرد»[4]. روسو در مورد آزادی طبیعی انسان با اغلب نظریه‌پردازان مکتب حقوق طبیعی وحدت‌نظر داشت؛ اما آنچه روسو را شاخص میکند این است که وی این آزادی طبیعی را از انسان جدایی‌ناپذیر میداند و قائل است هیچکس در هیچ شرایطی حق ندارد انسان را از آزادی محروم نماید. به نظر روسو، «دست‌کشیدن از آزادی خود، به معنای دست‌کشیدن از مقام انسانی خود، دست‌کشیدن از حقوق بشریت و حتی از وظایف خود است ]...[ چنین انصرافی با طبیعتِ انسان سازگار نیست»[5].
3. حقوق وضعی. همراه با نظریة «حقوق طبیعی»، دیدگاه بسیار متفاوتی دربارة مبانی حقوق بشر پیدا شد که خواستار آن بود که فقط خواست‌ها و اعمال انسانها و دولتها، منشأ حقوق باشد. این دیدگاه که نشان‌دهنده تمایل بیشتر به عقل‌باوری بود، اعتقاد داشت که انسانها، همانند دولتها، به هیچ‌وجه تحت الزام قوانین برون‌بشری قرار ندارند، بلکه داوطلبانه و از روی عقل می‌پذیرند که رفتارهایشان را خود به گونهای محدود و منظم کنند تا از بهترین امکانات برای تکامل فردی و ملی برخوردار شوند. بر اساس این دیدگاه، دولتها با رعایت محدودیت‌هایی که برای اعمال خود وضع میکنند، تعیین محدوده و دامنة حقوق بشر را ممکن میسازند.[6]
4. حقوق مارکسیستی. در عرصه فلسفی، برداشت مارکسیستی از حقوق بشر، نه بر مبنای فرد، بلکه بر پایة جمع استوار شده بود. از نظر مارکسیستها ، دست‌یابی به رفاه و آسایش اقتصادی، پیش‌شرط بهره‌مندی واقعی از حقوق مدنی و سیاسی شمرده میشد. بنابراین حقوق بشر، به اعتقاد مارکسیستها، فقط در چارچوب نیازها و حقوق جامعه تصورپذیر بود. مارکسیستها از یک سوی، بر حقوق اقلیتها تأکید میکردند و این مستلزم پیوند حقوق فرد و جمع بود، و از سوی دیگر، تحقق سطحی از برابری اقتصادی را بر اعطای حقوق مدنی و سیاسی مقدم میدانستند.[7]
به هر حال، منازعات چهارگانه فوق، اختلافات و تفاسیر درونتمدنی غربیها را دربارة حقوق بشر نشان میدهد و همچنان تنور مباحثات و تحلیلها دربارة اعلامیه جهانی حقوق بشر، مواد تفصیلی آن و سلسله‌مراتب اولویتها و ترجیحات این سند بین المللی را گرم نگاه‌داشته است. این مناقشات، هرچند در شرایط کنونی جهان اهمیت دارند، پیگیری آنها با توجه به وضعیت دینی ـ سیاسی جامعه ما، اهمیت ثانوی دارد و تا حدودی دور از ما و مسائل حیاتی جامعه ماست. آنچه برای ما اهمیت دارد، جستوجوی وضعیت اعلامیه حقوق بشر در فضای فکری ـ سیاسی اسلامی و پیوند این وضعیت با سرنوشت کنونی ماست. در سطور زیر به ارزیابی این مسئله میپردازیم.
ب. اسلام، غرب و حقوق بشر؛ مناقشات برون‌تمدنی
چنانکه گذشت، اعلامیه جهانی حقوق بشر، بر مبانی فرهنگ غرب، به‌ویژه فلسفه حقوق طبیعی، استوار است. بشر لیبرال غرب، چنانکه جان راولز(John Rawls) به درستی توضیح میدهد، سه وجه اساسی دارد: نخست، حکومت مردم‌سالار مبتنی بر قانون اساسی مستدل، که منافع اساسی مردم را تأمین میکند؛ دوم، شهروندانی که به لحاظ یک رشته «تعلقات مشترک»(Common Sympathy) وحدت یافته‌اند؛ و سوم، یک طبیعت اخلاقی.[8] به نظر راولز، وجه نخستْ امری حقوقی و نهادی است؛ وجه دوم فرهنگی و سرانجام، وجه سوم مستلزم انطباق دقیق با مفهومی سیاسی از حق و عدالت است.[9]
مطالعة مواد مختلف اعلامیة حقوق بشر، ابتنا و التزام این اعلامیه به انسان‌شناسی فوق را نشان میدهد. هرچند تاکنون تلاشهای زیادی برای انفکاک ملازمة حقوق بشر با انسان‌شناسی فلسفه لیبرال غرب صورت گرفته، و به تعمیم و تسرّی حقوق بشر به دیگر سنّتهای فکری ـ اجتماعی توجه شده است، اما در سال 1948 م (سال تصویب اعلامیه) چنین نبود. در این زمان، ملازمه میان مواد اعلامیة حقوق بشر و لیبرالیسم غرب مشهود بود. نمایندة دولت عربستان در سومین کمیتة مقدماتی کمیسیون حقوق بشر، با توجه به این ملازمه، برخی مواد اعلامیه را در حکم تعرض به اصول فرهنگهای دولتهای اسلامی تلقی می‌کرد. قطعة زیر که از گزارش رسمی تفسیرهای عربستان سعودی در جریان مباحثات سومین کمیته نقل شده است، برخی تقابلهای مهم اعلامیه با سنّتهای اسلامی را نشان میدهد:[10]
نمایندة عربستان سعودی خواستار یادآوری این نکته شد که بیشتر نویسندگان اعلامیه فقط هنجارهای پذیرفته غرب را در نظر گرفته و از تمدن‌های قدیمی‌تر غافل مانده‌اند؛ تمدن‌هایی که دیگر به‌هیچ‌وجه در مرحلة تجربی نبوده و حکمتشان را در جریان قرنها ثابت کرده‌اند. «کمیته» نبایستی برتری یک تمدن را بر تمام دیگر تمدن‌ها اعلام می‌کرد یا هنجارهای واحدی را برای تمام کشورهای دنیا تعیین می‌ساخت.[11]
منظور نماینده عربستان از تمدن‌های قدیمی، البته تمدن اسلامی بود. وی تفاوت تمدنی زیادی را در خصوص مواد مربوط به آزادی عقیده، تغییر دین، مقررات ازدواج و ... یادآور شد. بعضی دولتهای عرب نیز مفاد مادة 18 و 19 (درباره آزادی عقیده و تغییر دین) را با تردید می‌نگریستند. تصور میشد که چنین مقرره‌ای به نحوی تفسیر شود که حق نودینی و تغییر در عقاید دینی را، به هر شکل، در کشورهای اسلامی و برای مبلغان مذهبی ـ سیاسی مسیحی تضمین کند. اما به‌رغم این نگرانیها، اصلاحیه پیشنهادی این دولتها، به‌ویژه عربستان، هر بار با اکثریتی قاطع رد میشد.
در این نوشته، در جستوجوی جزئیات این ابرام‌ها و انکارها نیستیم. اما آنچه از دیدگاه مقالة حاضر اهمیت دارد، تضاد سنّتهای اسلامی رایج در آن دوره با مذاق کلی اعلامیه حقوق بشر، از یک سو، و عدم توازن قدرت میان نمایندگان دولتهای اسلامی و غربی، از سوی دیگر است که همین امر، سرانجام اعلامیه را در امتداد مبانی غربی، و بی‌توجه به دیگر سنّتهای فکری ــ از جمله اسلامی ــ در سال 1948م به تصویب نهایی رساند. از آن سال‌ها تاکنون، و حتی پیش از آن، از فروپاشی خلافت عثمانی (4-1923 م) تا امروز، تحولات زیادی در حوزة زندگی، اندیشه و دینشناسی مسلمانان صورت گرفته است. بسیاری از مبانی و تلقیهایی که به عنوان مثال، مواضع نماینده عربستان در سومین کمیتة کمیسیون حقوق بشر بر آن استوار بوده، اکنون به چالش کشیده شده و عملاً به حاشیه رانده شده است. در عوض، دیدگاه‌های جدیدتری درباره اسلام‌شناسی ظاهر شده است که کم و بیش با مذاق اعلامیه حقوق بشر تطابق دارند یا دست‌کم ناسازگار نیستند. این تحولات چگونه رخ داده است و قرائت‌های اسلامی جدید از حقوق بشر و مفاد اعلامیه چه ماهیتی دارند و چگونه شکل گرفتهاند؟ برای درک اهمیت این پرسشها، مروری نشانهشناسانه بر تحولات اندیشه و حقوق اسلامی در یکصد سال گذشته، ارزش نظری و عملی فراوانی دارد. در ادامه به این نکته میپردازیم:
ج. حقوق بشر در اسلام معاصر؛ تحولات درون‌فرهنگی
تأملات نشانه‌شناختی دربارة نسبت حقوق بشر با اندیشههای اسلامی معاصر، سودمندی فراوانی دارد. نشانهشناسی، روند تبدیل حقوق بشر به یک «مسئله» (problematic/problem) برای سنّتهای اسلامی را توضیح میدهد. همچنین به فهم جریانها و مناقشات درون‌فرهنگی مسلمانان دربارة حقوق بشر کمک مؤثری میکند و ماهیت ابرام‌ها و انکارهای پایان‌ناپذیر نسبت به مواد اعلامیه را آشکار میکند.
واقعیت این است که ما در زمانه‌ای زندگی میکنیم که زمانة ما نیست. زبان این زمانه، زبان سنّتهای ما نیست. بنابراین ما نه تعیین‌کننده رویدادها و نه طراح «مسائل» آن هستیم. مسلمانان اکنون در دنیایی زندگی میکنند که با سنّتهای تاریخی آنها فاصلة زیادی دارد. در یکصد سال گذشته، مباحثی از مجاری مختلف به جامعة اسلامی وارد شده که هیچیک از درون سنّتهای ما برنخاسته است. مفهوم آزادی و حقوق بشر از جملة این مباحث است؛ مباحثی که خارج از دایرة سنّتهای ما قرار دارد و نسبت به آنها «بیربط»(irrelevant) مینماید. محمد طالبی، اندیشمند معاصر تونسی، مینویسد:
امروز این مسئله به «مسئلة زمانه»، به‌ویژه نسبت به اسلام، بدل شده است؛ خصوصاً بعد از تحقق نوعی «شبه اجماع» که در نیمه دوم قرن بیستم، پیرامون حقوق بشر حاصل شده است [...]. لکن گفتمان دینی همچنان بدون تغییر مانده است: در حالیکه هر روز بر فاصله میان سلوک فعلی، و موضع اعتقادی سنّتی که در حوزههای دینی، مسجدها و مدرسهها تلقین میشود، افزوده میشود، «مسئله» در سطح اصولی همچنان مبهم و معلّق مانده است; و تا زمانی که این دوگانگی «مانوی» بین «ظلمت» عملی رایج، از یک سوی، و «نور» آموزشهای غالباً غیرمنطبق با زمانه در تمام یا اکثر جهان اسلام، از سوی دیگر، وجود دارد، تعجب نیست که هر روز شاهد طوفانهای تکان‌دهنده در جوامع خود، و گسترش خشونتی باشیم که تا مرز تهدید کیان ما پیش میرود. به همین دلیل، باید این «مسئله» را به گونهای مناسب علاج نمود.[12]
طالبی با تأکید بر فروکش‌کردن ذخیرة تفسیرهای سنّتی، تأکید میکند که جهان اسلام نیازمند گفتمان دینی ـ تمدنی اقناع‌کننده است؛ گفتمان اسلامی صادق و مصدّق و درعین‌حال «بدیل سنّت»، که دو طرف طناب، وفای به میراث دینی و هم‌نشینی با کوکب تجدد، را تعادل بخشد.[13] این گفتمان جدید اسلامی البته در حال شکل‌گیری است و به تبع آن، رابطة جدیدی بین اصلاح‌طلبی دینی و حقوق بشر در حال ظهور است. کوشش میکنیم این تحول گفتمانی در حوزه دینشناسی را با تکیه بر مفاهیم نشانهشناسی دنبال کنیم.
1. نشانهشناسی و نظامهای معنایی مسلمانان
مفروض اصلی نشانهشناسی آن است که هر فرهنگی ــ و طبعاً فرهنـگ اسلامی ــ زادة مجموعهای از نشانههاست که در روابط سازمان‌یافته با یکدیگر، زندگی مسلمانان را معنا میبخشند. توشی هیکو ایزوتسو، از جملة نخستین محققانی است که تحقیق خود درباره قرآن را با این دیدگاه دنبال کرده است.[14] از دیدگاه او و دیگر محققان، فرهنگ اسلامی فرهنگی مبتنی بر نص (قرآن) است و دیگـر منابع مولد دانش مسلمانان ــ اعم از عقـل، تجربه و شهـود ــ همه با مرجعیت نصّ تعریف میشوند.
بدین‌سان، تصور این نکته مشکل نیست که قرآن حاوی مجموعهای از واژگـان ــ نشانهها ــ است که بر مدار کلمة «الله» سازمان یافته‌اند. توحید, عالی‌ترین کلمة کانونی است که فرمانروای کل دستگاه مفهومی قرآن است و همة کلمات کلیدی قرآن بر پیرامون این والاترین تصور گرد آمدهاند. اما این همه هرگز به معنای تصلّب و عدم‌گشودگی دستگاه معنایی قرآن نیست. درست به همین دلیل است که همواره متوجه وجود یا تغییر شکل در خرده‌سیستمهای نشانه‌شناختی و مرتبط با نظام کلان معنایی قرآن هستیم.[15]
چنین مینماید که قرآن، به رغم خطاب عام و فراگیرش، با مردمان هر زمانه و تاریخی, به گونهای خاص سخن می‌گوید؛ زیرا جریان نص در تاریخ، همواره به وساطت تفسیر یا تفسیرهایی صورت میگیرد که برخاسته از «عقلانیت» (rationality) حاکم بر هر دوران است. ایزوتسو به درستی متوجه این وضعیت است و کوشش میکند با قطع ملازمه قطعی و نفی این‌همانی کامل بین نصوص دینی و دانشهای اسلامی، ساخت معنایی این دو را مستقل از یکدیگر ببیند. ایزوتسو، به عنوان نمونه، به نسبت‌سنجی میان کلام سنّتی مسلمانان و نظام واژگانی قرآن میپردازد و در تلاش برای تعمیم ارزیابی خود به دیگر نظامهای معرفتی مسلمانان مینویسد:
اگر از یک سو، واژگان کلامی، به لحاظی، ادامه و گسترش واژگان قرآنی است و به همین جهت، بیشتر مصالح و مواد خود را از قرآن میگیرد و با وجود این، از سوی دیگر، با سازمان‌دادن به کل مصالح، بنا بر اصل سازمان و ساخت بخشیدن به آنها, یک دستگاه تصوری مستقل است، آنگاه باید اختلاف میان این دو را به صورت عمده در جنبة «نسبی» اصطلاحات کلیدی جستوجو کرد. ولی اختلاف و تفاوت، در بسیاری از موارد، بسیار دقیق و ظریف و بازشناختن آن دشوار است؛ مخصوصاً اگر درست, کلمات واحدی تقریباً در زمینه‌های واحد به کار برده شده باشد.[16]
عبارت ایزوتسو نکات و نتایج نشانه‌شناختی مهمی دارد: نخست آنکه دانشهای اسلامی را، از آن حیث که واژگان و بیشتر مصالح خود را از قرآن می‌گیرند، باید امتداد نشانه‌شناختی قرآن تلقی کرد. دوم اینکه این دانشها به لحاظ سازمان نشانه‌شناختی، زیرساختی متمایز از ساخت کلان معنایی قرآن دارند و لازم است که هر یک از این دانشها را دستگاه‌های تصوری مستقل از قرآن تعریف کرد. نکته سوم، که نتیجه دومین نکته است، این است که با پذیرش استقلال نظام معنایی قرآن و علوم اسلامی، باید نسبت به اختلافات و تمایزات نسبی اصطلاحات کلیدی و غالباًَ مشابه، حساس و کنجکاو بود. همین‌جاست که اهمیت تحلیلهای نشانهشناسانه ظاهر میشود. این تحلیلها کوشش میکنند با ارزیابی ارزش و وزن نسبی مفاهیم در دو نظام معنایی متفاوت، از نوع آرایش نشانهها و تقدم و تأخر آنها در هر نظام نشانه‌ای، نظام معنایی و معنایی از زندگی را که درون هر گفتمان تولید میشوند، بازشناسی کنند.
اکنون اگر بتوانیم منطق ایزوتسو را توسعه دهیم، نسبت مطالب بالا با موضوع حقوق بشر بیشتر روشن میشود: مسئله اسـاسی ایـن است که واژگان و دستگاه تصوری حقوق بشـر ــ چنانکه گذشت ــ یک «میدان » خاص مندرج در کلی بزرگ‌تر، یعنی نظام معنایی لیبرالیسم و مکتب قرارداد، است. از دیدگاه نشانه‌شناختی، آزادی و دیگر حقوق تعریف‌شده در «اعلامیه جهانی حقوق بشر» از نشانههای کلیدی فلسفه لیبرال و مکتب قرارداد است که در درون «مغناطیس معنایی» این فلسفه زاده و ظاهر شده است. به لحاظ نظری، چه نسبتی بین حقوق بشر و نظام معنایی قرآن، از یک سوی، و دستگاه‌های تصوری یا حوزههای معناشناختی ملحوظ در دانشهای سنّتی مسلمانان، از سوی دیگر، وجود دارد؟
اینجا هشداری به ما داده میشود که از شناختن نوع و ماهیت روابط بین نظامهای نشانه‌شناختی یا معناشناختی غفلت نکنیم؛ زیرا روابط بین نظامهای نشانه، قواعد خاص و ظریفی دارد. توضیح آنکه هر نظام معناشناختی سه ویژگی اساسی دارد:
کلمات کلیدی. تحلیل نشانه‌شناختی، خواه در قرآن یا سنّت اسلامی (دانش سنّتی) یا حقوق بشر لیبرال، هرگز به معنای تحقیق در کل واژگان این نظامهای معنایی نیست، بلکه فقط پژوهشی در خصوص آن کلمات و نشانههای مهمی است که ظاهراً نقشی قاطع در خصوصیت بخشیدن به نشانه و اندیشة غالب در یک نظام معنایی دارند و موقعیتی هژمونیک نسبت به دیگر نشانهها پیدا کرده‌اند. همین کلمات کلیدی‌اند که خصوصیت تمام دستگاه را تعیین میکنند.
کلمات یا نشانههای کلیدی در هر نظام معنایی، به‌خصوص در نظامهای معنایی تاریخی ـ بشری، معمولاً به دو دسته تقسیم میشوند: نخست، واژگان ایستا و دائمی که به رغم تغییرات نسبی در معانی آنها، «همزمان» (synchronic) و هم‌نشین با دیگر واژگان یک نظام میشوند؛ و دوم، واژگان متغیر تاریخی که وضعیت «درزمانی» (diachronic) دارند و در لحظهای از حیات تاریخی یک نظام معنایی ظاهر شده، برای مدتی به واژگان فعال و غلیظ تبدیل میشوند و ممکن است پس از مدتی به حالت کما روند یا مرگ دائمی آنها فرا رسد.
کلمه یا نشانة کانونی. همة واژگان کلیدی، در هر نظام معنایی، نشانههای مهمی هستند; اما از میان نشانههای کلیدی متعدد، همواره واژه یا نشانه‌ای، موقعیت کانونی پیدا میکند که ممکن است در دیگر نظام‌ها چنین موقعیتی برای چنین نشانه‌ای فراهم نشود. مفهوم «آزادی» یا «ایمان» در فلسفة غرب و جهان اسلام از جملة این واژگان است. بدین ترتیب، گروهی از واژگان مهم در اطراف کلمه‌ای کلیدی فراهم می‌آیند. کلمة کانونی, نقش وحدت‌بخش مفاهیم را به عهده میگیرد و دیگر واژگان به مثابه نماد تنوع و تشخص و تمایز عمل میکنند. اگر مفهوم «آزادی» را مفهوم کانونی حقوق بشر در نظر بگیریم، دیگر واژگان و مواد اعلامیه ــ مانند حق برابری زن و مرد، حق تغییر دین، حق حاکمیت و حکومت و ... ـــ تشخصات منبعث از مفهوم کانونی را تمهید میکنند. طرح این برداشت نتایج مهمی در تمدن اسلامی معاصر دارد که بدان اشاره خواهیم کرد.
میدان معناشناختی. هر نظام معنایی, گرچه در حلقههای دور خود، تا حدودی، شفافیت مرزهایش را از دست میدهد، اما به هر حال میدان معناشناختی متمایزی دارد که آرایش واژگان کلیدی و نیز تبدیل یکی از آنها به موقعیت کانونی، نتیجه فعالیت و جاذبههای مغناطیسی این میدان است. بدین سان، هر میدان معناشناختی، یک حوزة مغناطیسی مستقل است که به لحاظ طبیعت و ماهیت، کاملاً به واژگان خاص خود تعلق دارد. میدان معناشناختی در این معنا, دستگاهی منتظم یا منظومه‌ای ترتیب‌یافته است؛ دستگاه سازمان‌داری از کلمات و تصورات کلیدی است.
ماهیت آنچه میدان مغناطیسی یا دستگاه معنایی نامیده میشود، مستلزم آن است که اگر نقطة مهمی در آن تغییر یا حرکت کند، در همه قسمتهای بازماندة آن دستگاه، انعکاسی از آن تغییر و جابجایی احساس میشود[17] و ساخت درونی نظام معنا دچار نوعی دگرگونی میشود. به نظر میرسد که نظام معنایی قرآن مختصات هندسی و گشودگی خاصی دارد؛ اما به هر حال، گسترش حقوق بشر به درون «نظام معنایی سنّت» در جهان اسلام، یا گسترش مفهوم دین و مبانی توحیدی به درون مفاهیم و نشانههای حقوق بشر، نتایج نشانه‌شناختی تکان‌دهنده‌ای دارد که در ادامه به آن میپردازیم.
2. سنّت اسلامی و حقوق بشر؛ حرکت در نشانهها
سنّت در این مقاله، نه به مفهوم رایج در اصول فقه، بلکه به معنای روش شناختی است که در مقابل «تجدد» قرار دارد و به مجموعهای از میراث فکری و دانش تاریخی ما اطلاق میشود. از دیدگاه نشانهشناسی، نظامهای معنایی مسلمانان را میتوان به چند دسته اساسی تقسیم کرد: (الف) نظام معنایی قرآن که در واقع «نص مبدأ» برای مسلمانان است. (ب) نصوص حمایت‌کننده یا تقویت‌کننده که در دو مجموعة «اخبار» در میان شیعه, و «عمل صحابه» در اهل سنّت ذخیره شده است و ما آن را نص نوع دوم یا نص مفسّر می‌نامیم. در واقع، این نوع از نصوص و نشانهها مهم‌ترین نشانههای عملیاتی مسلمانان هستند که بیشتر فرهنگ رفتاری مسلمانان با مرجعیت آنها تعریف و مستند میشود. (ج) نظام معنایی سنّتی، که همان دانشهای دوره میانه اسلامی است. ایزوتسو این نوع نظام معنایی را «دستگاه‌های پس از قرآنی» مینامد که در عین ارتباط با واژگان قرآنی، ساخت معنایی متمایز دارند.[18] متون تولیدشده در این دوره، از آن جهت که نصوصی تاریخی ـ تمدنی است که فرهنگ تاریخی ما را تعین بخشیده است، نصوص فرهنگی نامیده میشود.
از این حیث که تاکنون نظام معنایی سنّت، یگانه نظام معنایی برای تولید معنا و توجیه زندگی مسلمانان بوده که به طور تاریخی شکل گرفته و در مواجهه با تجدد، ذخیرة معنایی‌اش فروکش کرده و تحلیل رفته است، این نوشته به حرکت نشانهها بین این نوع نظام معنایی اسلامی و نظام معنایی مولد حقوق بشر توجه کرده است.
کنوانسیون ضد شکنجه و ردتار یا مجازات خشن، غیر انسانی یا تحقیر کننده
دو شنبه 14 فوریه 2005
|
|
|
|
گزیده منشور کورش هخامنشی
جمعه 18 آوریل 2008
منشور کورش هخامنشی، کهن‌ترین بیانیه حقوق بشرِ شناخته شده جهان و سند سربلندی ایرانیان از همزیستی آشتی‌جویانه و گرامیداشتِ باورها و اندیشههای همه مردمان تابعه در هنگامه بنیادگذاری نخستین امپراطوری جهان است. دنیای باستان همواره از آتش جنگ‌ها و یورش‌های بی‌پایان در رنج بوده است و کشورهای آشتی‌جو نیز ناچار بوده‌اند تا برای رهایی مردمان خود از تاخت‌و‌تاز‌های همیشگی همسایگان ناآرام، به رویارویی و چیرگی بر آنان بپردازند. اما مهم این است که پیروزمندانِ میدان نبرد و چیره‌شدگان بر شهرها، چگونه با سپاه شکسته و مردم فرودست رفتار می‌کرده‌اند؟ تاریخنامه‌های بشری بازگوکننده رفتار نیک کورش بزرگ، پادشاه نیرومندترین کشور آنروز جهان، و کنش‌های ستیزنده دیگر فرمانروایان گیتی بوده است.
جهان امروز، نه با چشمداشت بر خاک سرزمین‌ها، که با تاختن بر اندیشه، باورها، غرور و هویت ملی مردمان، چیرگی بر آنان را در سر می‌پروراند. مردمانی که باورها و هویت ملی و تاریخی خود را به فراموشی سپارند؛ مردمانی که نیازمند دانش و فن‌آوری کشورهای دیگر باشند؛ شکست‌خوردگان جهان امروزند. پیشینیان ما گذشته‌ای سرافرازانه برای ما به ارمغان نهادند. ما برای فرزندان آینده خود چه دستاوردی داریم و برای شکسته نشدن در جهانِ سخت نامهربان امروز، چه راه‌هایی اندیشیده‌ایم؟
* * *
در سال 1258 خورشیدی/ 1879 میلادی، به دنبال کاوش‌های گروه انگلیسی در معبد بزرگ اِسَـگیلَـه (نیایشگاه مَـردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر باستانی بـابِـل در میاندورود (بین‌النهرین) استوانه‌ای از گل پخته بدست باستان‌شناسی کـلدانی به نام «هرمز رسـام» پیدا شد که امروزه در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری میشود.
بررسی‌های نخستین نشان می‌داد که گرداگرد این استوانه گِـلین را نوشته‌هایی به خط و زبان بابلی نو (اَکَـدی) در برگرفته است که گمان می‌رفت نبشته‌ای از فرمانروایان آشور و بابِـل باشد. اما بررسی‌های بیشتری که پس از گرته‌برداری و آوانویسی و ترجمه آن انجام شد، نشان داد که این نبشته در سال 538 پیش از میلاد به فرمان کورش بزرگ هخامنشی (550-530 پ‌م.) و به هنگام ورود به شهر بابل نویسانده شده است. از زمان نگارش این فرمان تا به امروز (1384) 2545 سال می‌گذرد.
شکل ظاهری این فرمان، به مانند استوانه‌ای دیده میشود که میانه آن قطورتر از دوسوی آنست. انتشار و ثبت فرمان‌ها و یادمان‌های رسمی بر روی استوانه گِلین و نیز بر روی لوحه‌های مسطح، از سابقه‌ای دیرین در ایران و میاندورود برخوردار بوده، که گونه استوانه‌ای آن نسبت به بقیه، پایداری و دوام بیشتری داشته است. بی‌تردید این فرمان در نسخه‌های متعددی برای ارسال به نواحی گوناگون نویسانده شده بوده که امروزه تنها یکی از آنها به دست آمده است.
استوانه کورش آسیب‌هایی جدی به خود دیده است. بسیاری از سطرهای آن از بین رفته و یا بر اثر فرسودگی بیش از اندازه قابل خواندن نیستند. نبشته‌های بخش‌های آسیب‌دیده را تنها با توجه به اندازه فضای خالی و برخی حروف باقی مانده در آن میتوان تا حدودی بازسازی کرد که در این بازسازی نیز، بی‌گمان احتمال اشتباه‌هایی وجود دارد. بدین لحاظ و نیز به دلیل اینکه در خوانش و ترجمه نبشته‌های بابلی، هنوز نیز اتفاق نظر وجود ندارد؛ متن منشور کورش در ترجمههای گوناگون به تفاوت‌هایی دچار آمده است. با این نگرش، هیچیک از ترجمههای امروزی کتیبه، معادل دقیق معنای عبارت‌های اصلی آنرا ارائه نمی‌کنند. استناد به محتوای کتیبه و به ویژه کلید‌واژه‌ها، میبایست با دقت و وسواس بسیاری صورت پذیرد. بی‌تردید استناد به کتیبه هنگامی با اطمینان بیشتری ممکن میشود که واژه یا مفهومی خاص، در بیشتر پژوهش‌ها به گونه کم‌وبیش یکسانی برگردان شده باشند.
در دانشگاه «ییل» (Yale) کتیبه کوچک و آسیب‌‌دیده‌ای نگهداری میشود که ریشارد بِرگِر در سال 1975 آنرا بخشی گمشده از استوانه کورش دانست. این بخش توسط همو به کتیبه اصلی اضافه گردید و نُه سطر پایانی فعلی آنرا تشکیل میدهد (? سطرهای 37 تا 45).
فرمان کورش بزرگ از زمان پیدایش تا به امروز بارها ترجمه و ویرایش و پژوهش شده است. پیش از همه، جوان پر شور و کاشـف رمز خط میخی فارسی باستان یعنی هنری کِرِسْویک راولینسون در سال 1880 میلادی و بعدها ف. ویسباخ 1890، گ. ریختر 1952، آ. اوپنهایم 1955، و. اِیلرز 1974، ج. هارماتا 1974، پ. بـرگـر 1975، ا. کـورت 1983، پ. لوکوک 1999 و بسیاری دیگر آنرا تکرار و کامل‌تر کردند. متن فارسی ارائه شده در این کتاب نیز با نگرش به پژوهش‌های پیشین و روند بهبود شناخت حروف و واژگان بابلی یا اَکَدی و نیز خوانش‌های تازه‌تر منشور کورش فراهم شده و در زیرنویس‌ها به یادداشت‌های اندکی پرداخته شده است.
ترجمه و انتــشار فرمــان کــورش بــزرگ (کــورش دوم) پــرده از نادانــسته‌های بســیار برداشت و بزودی بعنوان «منشور آزادی» و «نخستین منشور جهانی حقوق بشر» شهرتی عالمگیر یافت و نمایندگان و حقوقدانان کشورهای گوناگون جهان در سال 1348 خورشیدی با گردهمایی در کنار آرامگاه کورش در پاسارگاد، از او بنام نخستین بنیاد‌گذار حقوق بشر جهان یاد کردند و او را ستودند. حقوقی که انسانِ امروز پس از دوهزاروپانصد سال در اندیشه ایجاد و فراهم‌سازی آن افتاده است و آرزوی گسترش آنرا در سر می‌پروراند.
(نسخه بدلی از منشور کورش به عنوان کهن‌ترین فرمانِ شناخته‌شده تفاهم و همزیستی ملت‌ها در ساختمان سازمان ملل متحد در نیویورک نگهداری میشود. این کتیبه در فضای بین تالار اصلی شورای امنیت و تالار قیمومت جای دارد).
چه چیز باعث شده است تا فرمان کورش به این پایه از شهرت برسد؟ پاسخ این پرسش هنگامی دریافته میشود که فرمان کورش را با نبشته‌های دیگر فرمانروایان همزمان خود و حکمرانان امروزی به سنجش بگذاریم و بین آنها داوری کنیم.
آشور نصیرپال، پادشاه آشور (884 پ‌م.) در کتیبه خود نوشته است: ‘‘… به فرمان آشور و ایشتار، خدایان بزرگ و حامیان من … ششصد نفر از لشکر دشمن را بدون ملاحظه سر بریدم و سه هزار نفر از اسیران آنان را زنده زنده در آتش سوزاندم … حاکم شهر را به دست خودم زنده پوست کندم و پوستش را به دیوار شهر آویختم … بسیاری را در آتش کباب کردم و دست و گوش و بینی زیادی را بریدم، هزاران چشم از کاسه و هزاران زبان از دهان بیرون کشیدم و سرهای بریده را از درختان شهر آویختم."
در‌کتیبه سِـناخِـریب، پادشاه آشور (689 پ‌م.) چنین نوشته شده است: ‘‘… وقتی که شهر بابِـل را تصرف کردم، تمام مردم شهر را به اسارت بردم. خانه‌هایشان را چنان ویران کردم که بصورت تلی از خاک درآمد. همه شهر را چنان آتـش زدم کـه روزهای بسـیار دود آن به آسـمان می‌رفـت. نهـر فـرات را به روی شهر جاری کردم تا آب حتی ویرانه‌ها را نیز با خود ببرد."
در کتیبه آشور بانیپال (645 پ‌م.) پس از تصرف شهر شوش آمده است: ‘‘… من شوش، شهر بزرگ مقدس … را به خواست آشور و ایشتار فتح کردم … من زیگورات شوش را که با آجرهایی از سنگ لاجورد لعاب شده بود، شکستم … معابد عیلام را با خاک یکسان کردم و خـدایـان و الـهه‌هـایشان را به باد یغما دادم. سپاهیان من وارد بیشه‌های مقدسش شدند که هیچ بیگانه‌ای از کنارش نگذشته بود، آنرا دیدند و به آتش کشیدند. من در فاصله یک ماه و بیست و پنج روز راه، سـرزمـین شـوش را تبدیل به یک ویرانه و صحرای لم یزرع کردم … ندای انسانی و … فریادهای شـادی … به دست من از آنجا رخت بربست، خاک آنجا را به تـوبـره کشیدم و به ماران و عـقرب‌ها اجازه دادم آنجا را اشغال کنند."
و در کتیبه نَـبوکَـد نَـصَر دوم، پادشـاه بـابل (565 پ‌م.) آمـده است: ‘‘ … فرمان دادم که صد هزار چشم در آورند و صد هزار ساق پا را بشکنند. هزاران دختر و پسر جوان را در آتش سوزاندم و خـانـه‌ها را چنان ویران کردم که دیگر بانگ زنده‌ای از آنجا برنخیزد."
این رویدادهای غیر انسانی تنها به آن روزگاران تعلق ندارد. امروزه نیز مردمان جهان با چنین ستم‌ها و خشونت‌هایی روبرو هستند. هنوز جنایت‌های آمریکا در ژاپن و ویتنام، فرانسه در الجزایر، ایتالیا در حبشه و لیبی، پرتقال و اسپانیا در آمریکای لاتین، و انگلستان در سراسر جهان، از یادها نرفته‌اند. مردم هرگز فراموش نخواهند کرد که در عراق بمب‌های شیمیایی بر سر مردم بی‌دفاع هلبچه فروریخت و همه آنان از پیر و جوان و زن و کودک به وضعی رقت‌انگیز نابود شدند. در افغانستان و در میان سکوت حیرت‌انگیزِ جهانیان، صدها هزار تن از مردم غیر‌نظامی و بی‌دفاع شهرها قربانی مطامع ابر‌قدرت‌های امروز و گروهای سیاسی کشور میشوند، در حالیکه در زندگی روزمره نیز از قحطی و بیماری‌های همه‌گیر، از گرسنگی و وبا و سرما رنج می‌برند. در بوسنی و در کانون اروپای متمدن تنها به انگیزه‌های نژادی مردم و کودکان را بی‌دریغ و دسته‌جمعی به کام مرگ می‌فرستند. در مکه جامه سپید زائران را به سرخی می‌آلایند و جان و مال و ناموس آنان را مباح می‌شمرند.
کشورهای بزرگ و پیشرفته و متمدن جهان، سلاح‌های مرگبار کشتار جمعی و بمب‌های شیمیایی و میکربی خود را دیگر مستقیماً بر کاشانه مردم رها نمی‌کنند، بلکه آنها را به بهایی گزاف در اختیار کشورهایی همچون عراق می‌گذارند تا بر سر جوانان ایران زمین بریزد و آنگاه باز هم به بهای گزاف به درمان زخم‌های آنان بپردازند و از نقض حقوق بشر گلایه کنند و خود را بزرگترین پشتیبان آن بدانند.
اما علیرغم رفتارهای ناپسند پادشاهان آشور و بابل و حکمرانان امروز جهان، کورش پس از ورود به شهر بابل و با دارا بودن هرگونه قدرت‌عملی به عنوان شاه نیرومندترین کشور جهان، نه تنها پادشاه مغلوب را مصلوب نکرد؛ بلکه او را به حاکمیت ناحیه‌ای منصوب، و با مردم شهر نیز چنین رفتار نمود: ‘‘ … آنگاه که بدون جنگ و پیکار وارد بابل شدم، همه مردم گام‌های مرا با شادمانی پذیرفتند … مَردوک (خدای بابلی) دل‌های پاک مردم بابل را متوجه من کرد؛ زیرا من او را ارجمند و گرامی داشتم. ارتش بزرگ من به صلح و آرامی وارد بابل شد … نگذاشتم رنج و آزاری به مردم این شهر و این سرزمین وارد آید. وضع داخلی بابل و جایگاه‌های مقدسش قلب مرا تکان داد. من برای صلح کوشیدم. برده‌داری را برانداختم. به بد‌بختی‌های آنان پایان بخشیدم. فرمان دادم که همه مردم در پرستش خدای خود آزاد باشند و آنان را نیازارند. فرمان دادم هیچکس اهالی شهر را از هستی ساقط نکند. خدای بزرگ از من خرسند شد … فرمان دادم … تمام نیایشگاه‌هایی را که بسته شده بود، بگشایند. همه خدایان این نیایشگاه‌ها را به جاهای خود بازگرداندم. اهالی این محل‌ها را گرد آوردم و خانه‌های آنان را که خراب کرده بودند، از نو ساختم. صلح و آرامش را به تمامی مردم اعطا کردم."
کورش پس از ورود به شهر بابل (در کنار رود فرات و در جنوب بغداد امروزی) فرمان آزادی هزاران یهودی را صادر کرد که قریب هفتاد سال در بابل به اسارت گرفته شده بودند. هزاران آوند زرین و سیمین آنان را که پادشاه بابل از ایشان به غنیمت گرفته بود، به آنان بازگرداند و اجازه داد که در سرزمین خود نیایشگاهی بزرگ برای خود بر پای دارند. رفتار کورش با یهودیان موجب کوچ بسیاری از آنان به ایران شد که در درازای بیست و پنج قرن هیچگاه بین آنان و ایرانیان جنگ و خشونت و درگیری رخ نداد و آنان ایران را میهن دوم خود می‌دانسته‌اند. در این باره در باب‌های گوناگون اسفار عَـزرا و اشعیا در کتاب تورات (عهد عتیق)، ضمن نامبر کردن کورش با عنوان «مسیح خداوند» آمده است: ‘‘ خداوند روح کورش پادشاه فارس را برانگیخت تا در تمامی ممالک خود فرمانی صادر کند و بنویسد: کورش پادشاه فارس چنین می‌فرماید که یـهُـوَه/ یـهْـوِه خدای آسمان مرا امر فرموده است که خانه‌ای برای او در اورشلیم که در یهودا است، بنا نمایم. پس کیست از شما از تمامی قوم او که خدایش با وی باشد و به اورشلیم که در یهودا است برود و خانه یـهُـوَه را که خدای حقیقی است در اورشلیم بنا نماید …؟ پس همگی برخاسته و روان شدند تا خانه خداوند را که در اورشــلیم است، بـنا نمایند. ... و کورش پادشاه، ظروف خانه خداوند را که نَـبوکَـد نَـصَـر آنها را از اورشلیم آورده و در خانه خود گذاشته بود، بیرون آورد و به رئیس یهودیان سپرد."
در اینجا مایلم بخصوص به این نکته تاکید کنم که با وجود اینکه منشور کورش بزرگ را «نخستین اعلامیه حقوق بشر» می‌دانند، اما نوآوری چنین فرمانی از کورش نبوده است؛ بلکه این فرمان فرایند فرهنگ ایرانی بوده است. فرهنگی که هرگز دستور به غارت و آدمکشی و ویرانی نداده است. و کورش این رفتار را از مردمان سرزمین خود، از نیاکان خود، از فرهنگ رایج کشورش، در آغوش مهرآمیز مادر و از پرورش او آموخته بوده و بکار بسته است. سرافرازی نخستین بیانیه جهانی حقوق بشر نه تنها برای کورش، بلکه همچنین برای فرهنگ کشوری است که سراسر پهنه پهناور آن از کهن‌ترین روزگاران تابش‌گاهِ اندیشه نیک و کردار نیکی بوده است که امروزه و از پس هزاران سال مردمان جهان در آرزو و آرمان فراهم ساختن آن هستند.
منشور کورش هخامنشی ارمغانی است از سرزمین ایران برای جهانی که از جنگ و خشونت خسته است و از آن رنج میبرد.
منم کـوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه توانمند، شاه بابِـل، شاه سومر و اَکَد، شاه چهار گوشه جهان. پسر کمبوجیه، شاه بزرگ … نوه کورش، شاه بزرگ … نبیره چیش‌پیش، شاه بزرگ …
آنگاه که بدون جنگ و پیکار وارد بابل شدم، همه مردم گام‌های مرا با شادمانی پذیرفتند. در بارگاه پادشاهان بابِـل بر تخت شهریاری نشستم. مردوک خدای بزرگ دل‌های پاک مردم بابـل را متوجه من کرد … زیرا من او را ارجمند و گرامی داشتم.
ارتش بزرگ من به صلح و آرامی وارد بابل شد. نگذاشتم رنج و آزاری به مردم این شهر و این سرزمین وارد آید. وضع داخلی بابل و جایگاه‌های مقدسش قلب مرا تکان داد … من برای صلح کوشیدم.
من برده‌داری را برانداختم، به بدبختی آنان پایان بخشیدم. فرمان دادم که همه مردم در پرستش خدای خود آزاد باشند و آنان را نیازارند. فرمان دادم که هیچکس اهالی شهر را از هستی ساقط نکند.
مَـردوک خدای بزرگ از کردار من خشنود شد … او برکت و مهربانی‌اش را ارزانی داشت. ما همگی شادمانه و در صلح و آشتی مقام بلندش را ستودیم …
من همه شهرهایی را که ویران شده بود از نو ساختم. فرمان دادم تمام نیایشگاه‌هایی که بسته شده بودند را بگشایند. همه خدایان این نیایشگاه‌ها را به جاهای خود بازگرداندم.
همه مردمانی که پراکنده و آواره شده بودند را به جایگاه‌های خود برگرداندم و خانه‌های ویران آنان را آباد کردم. همه مردم را به همبستگی فرا خواندم. همچنین پیکره خدایان سومر و اَکَـد را که نَـبونید بدون واهمه از خدای بزرگ به بابل آورده بود، به خشنودی مَردوک خدای بزرگ و به شادی و خرمی به نیایشگاه‌های خودشان بازگرداندم. بشود که دل‌ها شاد گردد.
بشود، خدایانی که آنان را به جایگاه‌های مقدس نخستین‌شان بازگرداندم، هر روز در پیشگاه خدای بزرگ برایم زندگانی بلند خواستار باشند. بشود که سخنان پر برکت و نیکخواهانه برایم بیابند. بشود که آنان به خدای من مَردوک بگویند: ‘‘ به کورش شاه، پادشاهی که ترا گرامی میدارد و پسرش کمبوجیه، جایگاهی در سرای سپند ارزانی دار.’’
من برای همه مردم جامعه‌ای آرام فراهم ساختم و صلح و آرامش را به تمامی مردم اعطا کردم.
منشور کورش بزرگ (اولین اعلامیه حقوق بشر)
منشور کورش کبیر (اولین اعلامیه حقوق بشر)
یکشنبه 26 ژوئن 2005
اینک که به یاری مزدا ، تاج سلطنت ایران و بابل و کشورهای جهات اربعه را به سر گذاشته ام ، اعلام می کنم :
که تا روزی که من زنده هستم و مزدا توفیق سلطنت را به من می دهد
دین و آیین و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم ، محترم خواهم شمرد و نخواهم گذاشت که حکام و زیر دستان من ، دین و آئین و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم یا ملتهای دیگر را مورد تحقیر قرار بدهند یا به آنها توهین نمایند .
من از امروز که تاج سلطنت را به سر نهاده ام ، تا روزی که زنده هستم و مزدا توفیق سلطنت را به من می دهد ،
هر گز سلطنت خود را بر هیچ ملت تحمیل نخواهم کرد
و هر ملت آزاد است ، که مرا به سلطنت خود قبول کند یا ننماید
و هر گاه نخواهد مرا پادشاه خود بداند ، من برای سلطنت آن ملت مبادرت به جنگ نخواهم کرد .
من تا روزی که پادشاه ایران و بابل و کشورهای جهات اربعه هستم ، نخواهم گذاشت ،
کسی به دیگری ظلم کند و اگر شخصی مظلوم واقع شد ، من حق وی را از ظالم خواهم گرفت
و به او خواهم داد و ستمگر را مجازات خواهم کرد .
من تا روزی که پادشاه هستم ، نخواهم گذاشت مال غیر منقول یا منقول دیگری را به زور یا به نحو دیگر
بدون پرداخت بهای آن و جلب رضایت صاحب مال ، تصرف نماید
من تا روزی که زنده هستم ، نخواهم گذاشت که شخصی ، دیگری را به بیگاری بگیرد
و بدون پرداخت مزد ، وی را بکار وادارد .
من امروز اعلام می کنم ، که هر کس آزاد است ، که هر دینی را که میل دارد ، بپرسد
و در هر نقطه که میل دارد سکونت کند ،
مشروط بر اینکه در آنجا حق کسی را غضب ننماید ،
و هر شغلی را که میل دارد ، پیش بگیرد و مال خود را به هر نحو که مایل است ، به مصرف برساند ،
مشروط به اینکه لطمه به حقوق دیگران نزند .
من اعلام می کنم ، که هر کس مسئول اعمال خود می باشد و هیچ کس را نباید به مناسبت تقصیری که یکی از خویشاوندانش کرده ، مجازات کرد ،
مجازات برادر گناهکار و برعکس به کلی ممنوع است
و اگر یک فرد از خانواده یا طایفه ای مرتکب تقصیر میشود ، فقط مقصر باید مجازات گردد ، نه دیگران
من تا روزی که به یاری مزدا ، سلطنت می کنم ، نخواهم گذاشت که مردان و زنان را بعنوان غلام و کنیز بفروشند
و حکام و زیر دستان من ، مکلف هستند ، که در حوزه حکومت و ماموریت خود ، مانع از فروش و خرید مردان و زنان بعنوان غلام و کنیز بشوند
و رسم بردگی باید به کلی از جهان برافتد .
و از مزدا خواهانم ، که مرا در راه اجرای تعهداتی که نسبت به ملتهای ایران و بابل و ملتهای ممالک اربعه عهده گرفته ام ، موفق گرداند .
